Last updated on Tháng Mười 7th, 2023 at 12:02 chiều
Sự xuất hiện của rủi ro kiểm toán là điều mà ai cũng muốn tránh. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể ngăn chặn chúng hoàn toàn. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nắm vững về khái niệm rủi ro kiểm toán, những đặc trưng của chúng cũng như cách chúng ta có thể xử lý và phát hiện chúng khi chúng xuất hiện.
>> Xem thêm: Kế toán và kiểm toán là gì? Kiểm toán khác gì kế toán
1. Rủi ro kiểm toán là gì?
Đơn giản mà nói, rủi ro kiểm toán là nguy cơ xuất hiện khi báo cáo tài chính, sau khi đã qua quá trình kiểm toán, có thể chứa những sai sót hoặc nhận xét không phù hợp từ phía công ty kiểm toán và kiểm toán viên (VAS 400). Tóm lại, kiểm toán liên quan chặt chẽ đến việc xây dựng kế hoạch kiểm toán, lựa chọn các phép thử, và quy trình lấy mẫu. Vì lý do này, rủi ro kiểm toán có thể xuất phát từ cả yếu tố chi phí và quản lý kiểm toán.
2. Các уếu tố ảnh hưởng đến rủi ro kiểmtoán
- Cường độ và khối lượng giao dịch có thể biến đổi từ mạnh đến yếu, từ nhiều đến ít. Tùy thuộc vào tình hình cụ thể, các giao dịch có thể trở nên phức tạp hoặc mới mẻ.
- Chất lượng và số lượng của nhân lực tham gia vào quá trình kiểm soát trong doanh nghiệp có thể thay đổi theo thời gian.
- Hiệu lực và hiệu quả của các thủ tục kiểm toán cũng như trình tự kiểm soát trong doanh nghiệp phụ thuộc vào sự thích hợp và khoa học của chúng. Việc sắp xếp và tối ưu hóa việc sử dụng phương tiện, phân công công việc đúng người đúng việc và tích hợp thiết bị với nhân lực trong quá trình kiểm soát đều đóng vai trò quan trọng.
- Hệ thống kiểm soát nội bộ cần phải thích hợp, khoa học và hiệu quả. Điều này bao gồm việc đảm bảo rằng các tài sản và nguồn lực được sử dụng một cách hiệu quả trong quá trình kiểm soát và quản lý doanh nghiệp.
3. Phân loại rủi ro kiểm toán
3.1. Rủi ro tìm tàn
Rủi ro tìm tàn còn được gọi là rủi ro cố hữu, là những sai sót hoặc yếu điểm nghiêm trọng tồn tại trong chính hoạt động và môi trường quản lý của đối tượng kiểm toán. Rủi ro này tồn tại độc lập, không phụ thuộc vào việc doanh nghiệp có thực hiện kiểm toán hay không. Các nguồn gốc của rủi ro này có thể xuất phát từ sự thay đổi trong công nghệ, sự biến đổi trong nguồn cung cấp hoặc hoạt động của các đối thủ cạnh tranh.
3.2. Rủi ro kiểm soát
Là sự tồn tại của những sai sót trọng đại mà hệ thống kiểm soát nội bộ không thể phát hiện và ngăn chặn kịp thời. Nguy cơ này thường xuất phát từ sự thiếu linh hoạt của nhân viên do đã tham gia công việc trong một khoảng thời gian quá dài, sự lơ là trong quản lý và thực hiện các hoạt động kinh doanh theo chức năng và nhiệm vụ cũng như việc không cân nhắc trong việc sử dụng và quản lý các nguồn lực tài chính, đặc biệt trong các tình huống giao dịch phức tạp.
3.3. Rủi ro phát hiện
Là sự tồn tại của những sai sót quan trọng mà hệ thống kiểm toán hoặc các chuyên gia kiểm toán không thể phát hiện. Xuất phát từ việc kiểm toán viên không thấu hiểu rõ bản chất của vấn đề và không áp dụng cách tiếp cận kiểm toán thích hợp.
Công thức tính cho 3 loại rủi ro kiểm toán như sau:
RKKP = RKT × RKKS × RKPH
Trong đó:
RKKP: Rủi ro kiểm toán
RKT: Rủi ro tiềm tàng
RKKS: Rủi ro kiểm soát
RKPH: Rủi ro khám phá
3.4 Đánh giá rủi ro kiểm toán
Đánh giá rủi ro kiểm toán là việc đánh giá khả năng của hệ thống kiểm toán nội bộ và hệ thống kế toán trong công ty để phát hiện, ngăn chặn và xử lý các sai sót và gian lận. Có những tình huống khi rủi ro kiểm toán được coi là cao vì các lý do sau:
- Hệ thống kế toán và kiểm soát nội bộ trong công ty không đủ mạnh và không hiệu quả.
- Kiểm toán viên không có đủ thông tin để đánh giá tính thích hợp, đầy đủ và hiệu quả của hệ thống kế toán và kiểm soát nội bộ.
- Kiểm toán viên cần có kế hoạch và điều kiện thích hợp để kiểm tra và xác nhận khả năng đánh giá rủi ro của họ. Điều này cần phải được thực hiện bằng cách có đủ thông tin và bằng chứng để kết luận rằng hệ thống kiểm soát nội bộ của công ty là hiệu quả và có khả năng xử lý các sai sót và gian lận quan trọng một cách kịp thời.
3.5 Ý nghĩa nghiên cứu rủi ro kiểm toán
- Xác định việc quản lý tài chính trong doanh nghiệp là một yếu tố quan trọng để đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy trong báo cáo tài chính.
- Phân loại và đánh giá các nguy cơ có thể gây ra sai sót và vi phạm trong quá trình kiểm toán.
- Thiết lập các quy trình kiểm toán cơ bản thích hợp để đối phó với các rủi ro liên quan đến việc thực hiện kiểm toán.
4. Các mô hình tiếp cận kiểm toán dựa trên rủi ro
4.1 Rủi ro tài chính
Mô hình đánh giá rủi ro tài chính là một phương pháp chặt chẽ để nắm bắt các yếu tố tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến sự minh bạch và đáng tin cậy của báo cáo tài chính. Mô hình này đã xuất hiện từ những năm 1990 và đã trở thành một phần quan trọng trong kiểm toán quốc tế. Điểm đặc biệt của mô hình này bao gồm:
- Hiểu biết sâu về hoạt động kinh doanh của khách hàng: Để thực hiện mô hình này, kiểm toán viên cần phải có kiến thức tổng quan về cách hoạt động kinh doanh của khách hàng để có thể lập kế hoạch kiểm toán một cách có hệ thống.
- Đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ: Mô hình đánh giá rủi ro tài chính đặt sự tập trung vào việc đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của tổ chức, xem xét cách chúng ảnh hưởng đến tính xác thực của báo cáo tài chính.
- Phân tích liên tục: Thủ tục phân tích áp dụng trong mô hình này không chỉ diễn ra ở một giai đoạn cụ thể của kiểm toán. Thay vào đó, chúng tiếp tục trong suốt quá trình kiểm toán để xác định sự hợp lý của các xu hướng và mối quan hệ tài chính hoặc hoạt động.
- Đối phó với rủi ro: Theo mô hình này, kiểm toán viên cần phải xem xét một cách cẩn trọng các vấn đề liên quan đến rủi ro có thể ảnh hưởng đến báo cáo tài chính trong quá trình lập kế hoạch và thực hiện kiểm toán. Chương trình kiểm toán cần được thiết kế để tập trung vào các khu vực có rủi ro cao và các yếu tố quan trọng trong quá trình kiểm toán.
4.2 Rủi ro kinh doanh
Trước sự áp lực liên quan đến việc duy trì khách hàng, tăng cường giá trị kiểm toán và cắt giảm chi phí kiểm soát, mô hình rủi ro tài chính trở nên không còn phù hợp. Cần một phương thức tiếp cận mới để đáp ứng sự kỳ vọng từ khách hàng và đảm bảo sự phát triển của công ty kiểm toán. Phương thức tiếp cận rủi ro kinh doanh đã nổi lên với sự tập trung vào rủi ro kinh doanh mà khách hàng đang đối mặt. Kiểm toán viên cần hiểu về các rủi ro kinh doanh chiến lược của khách hàng, bên cạnh hiểu biết về rủi ro tài chính.
Theo mô hình này, kiểm toán viên đánh giá rủi ro kinh doanh của đơn vị trong bối cảnh cụ thể của nó. Nó bao gồm tình hình kinh tế tổng quan, biến đổi chính sách kinh tế, và quy định pháp luật. Dựa trên đánh giá này, kiểm toán viên xác định rủi ro do sai sót, gian lận hoặc vi phạm tuân thủ trong doanh nghiệp. Sau đó, kiểm toán viên phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến từng loại rủi ro và xác định rủi ro phát hiện phù hợp với tình hình của đơn vị.
Để thực hiện đánh giá rủi ro kinh doanh, kiểm toán viên cần hiểu sâu về tình hình kinh tế tổng quan và ngành nghề của đơn vị kiểm toán. Các mô hình hỗ trợ như PEST, SWOT, mô hình chuỗi giá trị và nhiều mô hình khác có thể được áp dụng để phân tích tình hình kinh doanh của đơn vị. Những mô hình này giúp xác định các rủi ro kinh doanh mà đơn vị có thể đối mặt.
Mô hình rủi ro kinh doanh đã thay đổi cách kiểm toán viên đánh giá và đối phó với rủi ro, tập trung vào vai trò quản trị rủi ro và đảm bảo sự đáp ứng với yêu cầu của chuẩn mực quy định.
>> Xem thêm: Dịch vụ kiểm toán là gì? Lợi ích của kiểm toán
